Zmiany w Programie „Czyste Powietrze” i Liście ZUM – wpływ na rynek i inwestycje

14 czerwca 2024 roku wprowadzono zmiany w Programie „Czyste Powietrze”, które znacząco ograniczyły wybór urządzeń OZE na liście ZUM. Zmiany te wywołały kontrowersje i miały negatywny wpływ na rynek, odbijając się zarówno na producentach, jak i konsumentach. Przeanalizujmy, jakie problemy napotkali producenci urządzeń grzewczych w ostatnich miesiącach i jak te zmiany wpływają na rozwój rynku pomp ciepła w Polsce.

Program „Czyste Powietrze” – kluczowy element walki z zanieczyszczeniem powietrza

Od lat, Program „Czyste Powietrze”, stanowi ważne narzędzie walki z zanieczyszczeniem powietrza w Polsce, wspierając inwestycje w nowoczesne i ekologiczne rozwiązania grzewcze. Celem programu jest redukcja emisji zanieczyszczeń przez dofinansowanie instalacji takich urządzeń, jak pompy ciepła czy kotły gazowe, co przyczynia się do poprawy efektywności energetycznej budynków. Istotnym elementem programu jest lista ZUM (Zielonych Urządzeń i Materiałów), na której znajdują się produkty kwalifikujące się do dotacji.

Jednak zmiany wprowadzone w czerwcu 2024 roku, znacząco ograniczyły wybór dostępnych urządzeń OZE na liście ZUM, co wpłynęło na producentów i konsumentów. Spójrzmy, jak wyglądała sytuacja branży przed tymi zmianami, a następnie jak te zmiany i kontrowersje wokół listy ZUM wpłynęły na branżę instalacyjno-grzewczą.

Jak Program „Czyste Powietrze” wpływał na sprzedaż pomp ciepła?

W 2022 roku, polski rynek pomp ciepła osiągnął imponujący wzrost o 120%, z ponad 203 000 sprzedanych urządzeń, z czego najwięcej stanowiły pompy ciepła typu powietrze/woda. Pompy ciepła odpowiadały za niemal 30% wszystkich sprzedanych systemów grzewczych.

Jednak w 2023 roku rynek doświadczył znaczącego spadku sprzedaży o 39% (do 124 400 sztuk), głównie z powodu wysokich cen energii elektrycznej i braku wyraźnej polityki ochrony użytkowników pomp ciepła. Mimo to, pompy ciepła wciąż stanowiły 44% rynku urządzeń grzewczych w domach jednorodzinnych. Ważnym elementem w stymulowaniu tego rynku był Program „Czyste Powietrze”, który obejmował 71,45% sprzedanych urządzeń, co pokazuje, jak istotne są dotacje w napędzaniu popytu.

Przeczytaj także:

• – Rok pomp ciepła w Polsce – w 2022 r. sprzedano ponad 203 tys. urządzeń!
• – PORT PC: podsumowanie 2023 i prognozy na 2024 rok dla polskiego rynku pomp ciepła
• – Dlaczego sprzedaż pomp ciepła w Polsce i Europie spadła w 2023 roku?
• – SPIUG: Podsumowanie rynku urządzeń grzewczych w Polsce w I kwartale 2024
• – Raport SPIUG: Jak sprzedawały się urządzenia grzewcze w Polsce w II kw. 2024 r.?

Dalsze spadki w 2024 roku

W I kwartale 2024 roku sprzedaż pomp ciepła spadła o rekordowe 75%, a w II kwartale spadek wyniósł 60% w porównaniu do poprzedniego roku. Rynek stał się coraz bardziej zależny od dotacji, co rodzi obawy o przyszłość, jeśli wsparcie finansowe zostanie ograniczone.

Aktualizacja listy ZUM a zainteresowanie pompami ciepła

Analizując dane dotyczące wniosków o dofinansowanie na zakup pompy ciepła w ramach Programu „Czyste Powietrze” z lat 2023 i 2024, można zauważyć, że liczba wniosków była stabilna w pierwszej połowie 2023 roku. Najwyższy poziom odnotowano w marcu (8627 szt.). Jednak od września 2023 roku liczba wniosków zaczęła spadać – w grudniu wyniosła 5467 sztuk.

Pierwsze miesiące 2024 roku, przyniosły dalszy spadek wniosków, szczególnie w styczniu (4953 szt.) i lutym (5116 szt.). Pomimo niewielkiego wzrostu w marcu i kwietniu, liczby były znacznie niższe niż w 2023 roku. Przed aktualizacją programu, w maju 2024 roku, liczba wniosków spadła do 4034 sztuk, a po aktualizacji, w czerwcu, wzrosła do 4991 sztuk, jednak nadal była niższa w porównaniu do 2023 roku.

Zmiany w Programie i ich wpływ na branżę grzewczą

Zmiany w Programie „Czyste Powietrze” oraz lista ZUM mają poważne konsekwencje dla branży grzewczej. Oto kluczowe skutki:

• – Spadek sprzedaży – mniejsza liczba wniosków o dofinansowanie bezpośrednio wpływa na sprzedaż pomp ciepła. W 2023 roku około 71% sprzedanych jednostek było związanych z dofinansowaniem, co oznacza, że program jest priorytetowy  dla utrzymania popytu.

• – Koszty dostosowania – producenci muszą dostosować swoje urządzenia do nowych wymogów listy ZUM, co generuje dodatkowe koszty związane z certyfikacją i modernizacją produkcji.

• – Utrata zaufania konsumentów – konsumenci mogą być zdezorientowani nowymi wymogami, co wpływa na ich decyzje inwestycyjne i może osłabić rynek.

• – Długoterminowe straty – spadek sprzedaży w 2024 roku oznacza nie tylko utratę sezonu sprzedażowego, ale także długoterminowe straty związane z przenoszeniem się klientów na inne źródła ciepła, takie jak kotły gazowe czy biomasowe.

Kontrowersje wokół Programu Czyste Powietrze mają negatywny wpływ na inwestorów i inwestycje w Polsce

Międzynarodowi producenci urządzeń OZE, zainwestowali w ostatnich latach ogromne kwoty w rozwój polskiego rynku grzewczego. Te inwestycje miały na celu nie tylko rozwój branży, ale również przyczyniały się do wzrostu polskiej gospodarki poprzez tworzenie nowych miejsc pracy i wdrażanie innowacyjnych technologii. Firmy te zadeklarowały znaczne nakłady finansowe na budowę fabryk oraz rozwój centrów badawczo-rozwojowych w Polsce, co miało pomóc w umocnieniu pozycji naszego kraju, jako liczącego się gracza w sektorze zielonych technologii na europejskim rynku.

Decyzje związane z ograniczeniami na liście ZUM oraz niepewność wokół przyszłości certyfikacji europejskich, takich jak HP Keymark, mogą jednak zniechęcić przyszłych inwestorów do lokowania kapitału w Polsce. Jeśli Polska wyśle negatywny sygnał do rynku, odrzucając uznane europejskie standardy i normy, może to wywołać niepokój u obecnych i potencjalnych inwestorów. Takie działania mogą skutkować ograniczeniem dalszych inwestycji w naszym kraju, co zagraża kontynuacji rozwoju technologii OZE oraz szeroko pojętej gospodarki opartej na zielonej energii.

Obecna sytuacja jest tym bardziej niepokojąca, ponieważ Polska pilnie potrzebuje nowych inwestycji, zwłaszcza w sektorze zielonych technologii, aby wspierać swój rozwój gospodarczy oraz realizować zobowiązania związane z polityką klimatyczną Unii Europejskiej. Inwestycje w produkcję i rozwój pomp ciepła oraz innych urządzeń OZE, to nie tylko korzyści ekonomiczne, ale również szansa na zredukowanie emisji gazów cieplarnianych i poprawę jakości powietrza. W obliczu tych wyzwań, Polska powinna dążyć do zapewnienia stabilności inwestycyjnej, by nie zaprzepaścić szans na przyciągnięcie kolejnych międzynarodowych graczy do naszego rynku.

Zaktualizowana lista ZUM – ograniczony wybór dla konsumentów i marnowanie publicznych pieniędzy?

Od 14 czerwca 2024 roku inwestorzy indywidualni, którzy chcą skorzystać z dotacji w ramach programu „Czyste Powietrze” muszą zmierzyć się z wyraźnie ograniczonym wyborem produktów OZE, zwłaszcza w segmencie pomp ciepła. Zmiany na liście Zielonych Urządzeń i Materiałów (ZUM) spowodowały, że wiele wysokiej jakości urządzeń, posiadających uznane europejskie certyfikaty, zostało tymczasowo lub trwale wykluczonych z możliwości uzyskania dotacji. W efekcie konsumenci, którzy liczyli na dostęp do sprawdzonych i wydajnych urządzeń, mają teraz ograniczone opcje, co może wpłynąć negatywnie na ich decyzje inwestycyjne.

Co więcej, pierwotny cel programu „Czyste Powietrze”, jakim była eliminacja z rynku produktów niskiej jakości, został wypaczony. Zamiast promować innowacyjne i sprawdzone technologie, zmiany w regulacjach doprowadziły do ograniczenia dostępu do wielu renomowanych marek, które posiadają certyfikaty jakości, takie jak HP Keymark czy EHPA Q. W ten sposób program, który miał na celu poprawę jakości powietrza i podnoszenie standardów efektywności energetycznej, zaczyna rozmijać się z pierwotnymi założeniami.

Skutkiem tego marnowane są publiczne pieniądze. Wsparcie ograniczonego asortymentu produktów, zamiast promowania pełnej gamy wysokiej jakości urządzeń, prowadzi do nieefektywnego wykorzystania środków z funduszy publicznych. Wspieranie mniejszego wyboru produktów oznacza, że konsumenci mogą być zmuszeni do zakupu mniej efektywnych urządzeń, co w dłuższej perspektywie może skutkować wyższymi kosztami eksploatacji oraz mniejszą redukcją szkodliwej emisji.

Dodatkowo, pompy ciepła, które są jednym z priorytetów Unii Europejskiej w transformacji energetycznej, zostały w Polsce zdegradowane przez zmiany w programie „Czyste Powietrze”. Unia Europejska stawia na rozwój technologii OZE, a pompy ciepła są kluczowym elementem tej strategii. Niestety, w Polsce wprowadzane ograniczenia nie wspierają tej ścieżki, co grozi utratą szans na skuteczne wdrożenie nowoczesnych technologii grzewczych i zahamowanie postępu w transformacji energetycznej.

Jak reagują EHPA i Komisja Europejska na zmiany w Programie Czyste Powietrze?

Europejskie Stowarzyszenie Pomp Ciepła (EHPA) z coraz większym niepokojem przygląda się sytuacji na polskim rynku pomp ciepła i decyzjom związanym z programem „Czyste Powietrze”. W szczególności, EHPA zwraca uwagę na negatywne skutki wynikające z odrzucenia uznanych europejskich certyfikatów, takich jak HP Keymark czy EHPA Q, które od lat są standardem na wielu rynkach Unii Europejskiej. Polska, która nie będzie honorowała tych certyfikatów od 2025 r., wysyła negatywne sygnały zarówno dla branży, jak i dla instytucji unijnych, podważając zaufanie do wspólnotowych regulacji i standardów.

Brak uznawania europejskich certyfikatów w Polsce od stycznia 2025 r. może być odbierane przez Komisję Europejską jako działanie sprzeczne z zasadami jednolitego rynku i wspólnej polityki klimatycznej. Tego typu decyzje mogą być postrzegane jako działanie antyunijne, ponieważ Polska de facto izoluje się od wspólnego rynku certyfikacji i standardów jakości.

Nieuznawanie uznanych na arenie międzynarodowej znaków jakości będzie miało również poważne konsekwencje dla konsumentów. Brak dostępu do produktów z certyfikatem HP Keymark czy EHPA Q oznacza, że polscy konsumenci od 2025 r. stracą możliwość wyboru sprawdzonych i niezawodnych urządzeń. Co więcej, takie działanie ogranicza wolną konkurencję na rynku, faworyzując produkty, które przechodzą lokalne, bardziej restrykcyjne testy, zamiast otwierać rynek na szeroką gamę urządzeń spełniających międzynarodowe normy. To prowadzi do mniejszego zróżnicowania oferty, wyższych cen i obniżonej innowacyjności w sektorze pomp ciepła w Polsce.

Perspektywy na przyszłość

Zmiany w programie „Czyste Powietrze” oraz ograniczenia na liście ZUM budzą poważne obawy co do przyszłości rynku pomp ciepła w Polsce. Utrata wsparcia z dotacji może prowadzić do dalszych spadków sprzedaży, a wysokie koszty dostosowania do nowych regulacji mogą wywołać długoterminowe straty dla producentów. Rynek pomp ciepła, który odgrywa kluczową rolę w transformacji energetycznej, może stracić swoją pozycję, jeśli obecne problemy nie zostaną rozwiązane.