Rodzaje kotłów – jaki wybrać i jak zainstalować?
Kotły grzewcze od lat pozostają jednym z najczęściej wybieranych urządzeń do ogrzewania polskich domów. Pomimo rosnącej popularności pomp ciepła, to właśnie kotły gazowe oraz te na paliwa stałe wciąż dominują na rynku. Szczególnie dużym uznaniem cieszą się nowoczesne gazowe kotły kondensacyjne, które łączą efektywność energetyczną, wygodę użytkowania oraz stosunkowo niskie koszty eksploatacji.
Działanie kotłów polega na przekształcaniu energii zawartej w paliwie lub energii elektrycznej w ciepło, które zasila instalację centralnego ogrzewania (c.o.). W zależności od rodzaju wykorzystywanego paliwa oraz specyfiki pracy, możemy wyróżnić kilka podstawowych typów kotłów:
- Kotły gazowe – obecnie najpopularniejsze na rynku, szczególnie modele kondensacyjne. Są cenione za wysoką efektywność, bezobsługowość oraz relatywnie niskie koszty eksploatacji. Do działania wymagają dostępu do sieci gazowej lub instalacji zbiornika LPG, co może być ograniczeniem w niektórych lokalizacjach.
- Kotły na paliwa stałe – tradycyjne urządzenia zasilane węglem, drewnem lub pelletem. Chociaż ich popularność maleje, wciąż znajdują zastosowanie w domach, gdzie dostępność gazu jest ograniczona, a inwestorzy preferują tańsze paliwa. Nowoczesne kotły tego typu są bardziej ekologiczne i wygodniejsze w obsłudze niż ich starsze odpowiedniki.
- Kotły elektryczne – bezobsługowe urządzenia, które nie wymagają kotłowni ani komina. Są kompaktowe, łatwe w instalacji i bezemisyjne, ale ze względu na wysokie koszty energii elektrycznej, rzadko pełnią rolę podstawowego źródła ogrzewania. Najczęściej stosuje się je w domach energooszczędnych lub jako systemy uzupełniające.
- Kotły olejowe – choć coraz mniej popularne, nadal są stosowane w budynkach pozbawionych dostępu do sieci gazowej. Wymagają jednak miejsca na przechowywanie oleju opałowego, co może być pewnym utrudnieniem.
Kotły gazowe – idealne rozwiązanie dla domów z dostępem do gazociągu
Kotły gazowe charakteryzują się dużą automatyzacją. Ich obsługa ogranicza się właściwie do regularnych przeglądów serwisowych (najczęściej raz w roku), a dzięki nowoczesnym systemom sterowania urządzenie samo dostosowuje się do chwilowego zapotrzebowania na ciepło. Dodatkowym atutem jest możliwość sterowania kotłem zdalnie, np. za pomocą aplikacji mobilnej.
Dostępność gazu ziemnego jest jednak kluczowym warunkiem instalacji takiego kotła. Według danych GUS, w Polsce z 15 milionów mieszkań, 4,9 miliona znajduje się na obszarach wiejskich. W 2020 roku dostęp do sieci gazowniczej miało 31,3% domów, a liczba ta sukcesywnie rosła w ostatniej dekadzie. Z pozostałych 3,3 miliona wiejskich gospodarstw domowych – według badań Polskiego Alarmu Smogowego z 2021 roku – 60,6% ogrzewanych było węglem, a około 1,5 miliona nadal używa tzw. kopciuchów, czyli starych pieców węglowych. Dla osób, które nie mają możliwości podłączenia do sieci gazowniczej, alternatywą mogą być kotły zasilane gazem płynnym (LPG) ze zbiornika przydomowego. To rozwiązanie wymaga jednak dodatkowego miejsca na instalację zbiornika oraz wiąże się z wyższymi kosztami eksploatacji w porównaniu z gazem ziemnym.
Kotły kondensacyjne – efektywność i oszczędności
Kotły kondensacyjne to najnowocześniejsze rozwiązanie na rynku gazowym. Ich unikalna konstrukcja pozwala na odzyskiwanie energii zawartej w parze wodnej. W procesie kondensacji para wodna zawarta w spalinach skrapla się przekazując ciepło instalacji grzewczej. Dzięki temu sprawność takich urządzeń jest wysoka, co w praktyce oznacza oszczędność paliwa i niższe rachunki za ogrzewanie.
Kotły kondensacyjne najlepiej współpracują z niskotemperaturowymi systemami grzewczymi, takimi jak ogrzewanie podłogowe. W takich układach ich sprawność jest najwyższa. Niemniej jednak można je również stosować z tradycyjnymi grzejnikami, choć wówczas korzyści z kondensacji będą mniejsze.
Jednofunkcyjne czy dwufunkcyjne?
Kotły gazowe występują w dwóch podstawowych wariantach: jednofunkcyjnym i dwufunkcyjnym.
Kotły jednofunkcyjne wymagają współpracy z osobnym zasobnikiem ciepłej wody użytkowej. Jest to rozwiązanie bardziej komfortowe dla rodzin, ponieważ zapewnia dostęp do dużej ilości ciepłej wody, umożliwiając np. jednoczesne korzystanie z prysznica i wanny.
Kotły dwufunkcyjne podgrzewają wodę przepływowo, bez konieczności montażu dodatkowego zasobnika. Są kompaktowe i tańsze w instalacji, ale mniej efektywne w sytuacjach, gdy zapotrzebowanie na wodę w kilku punktach jest równoczesne.
Jak wybrać kocioł?
Decyzja powinna być oparta na kilku istotnych czynnikach, które uwzględniają specyfikę budynku, potrzeby mieszkańców, dostępność paliwa oraz koszty zakupu i eksploatacji. Pierwszym krokiem w wyborze kotła jest ustalenie rodzaju paliwa, jakie będzie wykorzystywane do ogrzewania. Wybór ten zależy głównie od lokalizacji domu i dostępności źródeł energii.
Kolejnym aspektem jest określenie mocy kotła, która powinna być dopasowana do zapotrzebowania energetycznego budynku. Niedoszacowanie mocy może skutkować niedogrzaniem domu, a przewymiarowanie – obniżeniem sprawności urządzenia i wyższymi kosztami eksploatacji.
W dobrze zaizolowanym domu o powierzchni 150 m² zazwyczaj wystarcza kocioł o mocy 10–12 kW. Przy obliczaniu zapotrzebowania warto wziąć pod uwagę klimat, liczbę mieszkańców oraz typ instalacji grzewczej (np. ogrzewanie podłogowe wymaga niższej temperatury zasilania niż grzejniki). Następnie trzeba zastanowić się nad rodzajem kotła. Jak już wspomnieliśmy, kotły jednofunkcyjne to rozwiązanie dla większych domów i rodzin, które potrzebują dużej ilości ciepłej wody użytkowej. Wymagają jednak instalacji zasobnika, co wiąże się z dodatkowymi kosztami i potrzebą znalezienia miejsca na zbiornik. Natomiast kotły dwufunkcyjne podgrzewają wodę przepływowo, dzięki czemu są kompaktowe i idealne do mieszkań oraz mniejszych domów.
Poza tym, podczas planowania inwestycji należy uwzględnić cenę zakupu kotła oraz późniejsze koszty jego użytkowania, a także wymagania instalacyjne i lokalne przepisy. Przy wyborze kotła warto sprawdzić, czy jego instalacja jest możliwa w danej lokalizacji i zgodna z obowiązującymi przepisami. Nowoczesne kotły na paliwa stałe muszą spełniać normy Ekoprojektu oraz należeć do klasy 5. Kotły gazowe wymagają odpowiedniej wentylacji i przewodu powietrzno-spalinowego, co może wiązać się z koniecznością modernizacji komina.
Decydując się na konkretny model kotła, warto zastanowić się także nad jego kompatybilnością z planowanymi modernizacjami budynku, np. montażem instalacji fotowoltaicznej czy pompy ciepła. Inwestycja w rozwiązania energooszczędne i ekologiczne może obniżyć koszty eksploatacji oraz zwiększyć wartość nieruchomości.
Artykuł, którego autorem jest Kamil Bokisz, Junior Product Manager w BDR Thermea Poland, ukazał się w magazynie Domy Drewniane.
